نشریه نهال و بذر
سال شانزدهم شماره 1 (بهار 1379)

به منظور تعیین مهم ترین خصوصیات مورفولوژیک و زراعی موثر بر عملکرد کمی و کیفی علوفه چهار رقم یونجه ایرانی به نام های همدانی، بمی، یزدی و قره یونجه خارجی به نام های ایوور (Euwer)، پیرس (Pearce)، و پایونیر581 (Pioneer) در شرایط آب و هوایی کرج، آزمایشی در سال 1375 در قالب کرت های خرد شده در زمان با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و هفت تیمار در مزرعه پژوهشی 400 هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح بذر و تهیه نهال و بذر در کرج اجرا گردید. به طور کلی در پتانسیل های پایین تولید، ارقام بومی نسبت به ارقام غیر بومی برتری نشان دادند ولی با بهبود پتانسیل تولید، ارقام غیر بومی سازگاری بهتر و در نهایت محصول علوفه بالاتری تولید نمودند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر عملکرد علوفه تر، علوفه خشک، عملکرد تک ساقه، درصد ماده خشک در اجزای بوته، و همچنین از نظر خصوصیات مورفولوژیکی نظیر رشد مجدد و رشد پاییزه، شماره اولین گره گل دهنده، تاریخ گل دهی، ارتفاع بوته، تعداد گره در ساقه، فاصله میان گره های، تعداد ساقه در واحدسطح، طول و عرض برگچه، تعداد شاخه های فرعی در ساقه در چین های مختلف اختلاف وجود دارد. درمجموع چین ها در سال دوم آزمایش، چین اول از عملکرد علوفه بیشتری نسبت به دیگر چین ها برخوردار بود، به طوریکه از مجموع کل علوفه خشک36.30 درصد مربوط به چین اول، 33.68 درصد مربوط به چین دوم و 27.45 درصد مربوط به چین سوم بود. دربین ارقام خارجی، رقم پایونیر 581 و دربین ارقام ایرانی، رقم همدانی از نظر بسیاری ازخصوصیات موفولوژیک نسبت به یکدیگر ارقام برتری نشان دادند و می توانند به عنوان ارقام امید بخش برای منطقه کرج مطرح گردند.

این تحقیق به منظور شناسایی گونه های Fusarium عامل بیماری بالیت فوزاریومی سنبله جو در استان مازندران در سال زراعی 74 - 1373 انجام گرفت. از مجموع260جدایه فوزاریوم به دست آمده از سنبله های جو آلوده منطقه، گونه های F usarium gramineaum . reticulatum . semitectum ,F . graminum ,F . avenaceum, F . culmorum , ,F و F . lateritium جدا گردید. در میان گونه های فوزاریوم جداشده، گونه های F. riticulatum F. lateririum ,F. avenaceum. برای اولین بار درایران از سنبله های جو گزارش می شوند. گونه.gramiearum با مجموع 112 جدایه بیشترین تعداد جدایه هارا درمیان جدایه های فوق دارابود و به عنوان گونه غالب عامل بیماری شناسایی گردیدوآزمایش بیماری زایی گونه های فوق روی سنبله های جو رقم ارم، ثابت کرد که کلیه گونه ها قادر به ایجاد علایم بیماری روی سنبله های جو می باشندو بیماریزایی گونه های F.lateritium., F. semitectum F.reticulatum, F graminum , روی سنبله های جو برای اولین بار درایران گزارش می گردد.

این مطالعه به منظور بررسی تخصیص بهینه نهاده ها و تعیین اثر هر یک از آنها بر عملکرد، محاسبه ارزش تولید متوسط و نهایی، تعیین کشش تولید نهاده ها و ارزیابی اقتصادی ارقام کشت شده گندم در منطقه کرج در سال زراعی 77-1376 انجام شد. بعد از مشخص شدن آبادیها، داده های لازم از 102 بهره بردارنمونه که با استفاده ازروش نمونه گیری تصادفی از 11 آبادی انتخاب شده بودند، جمع آوری گردید. دراین بررسی زارعین به دو گروه تفکیک شدند: گروه اول شامل گندم کارانی بود که از ازقام اصلاح شده جدید (مهدوی و الموت) استفاده نموده اند وگروه دوم شامل زارعینی بود که از ارقام اصلاح شده قدیمی (فلات و قدس) جهت کشت بهره گرفته اند. براساس نتایج این تحقیق: الف- درآمد ناخالص و عملکرد در هکتار گروه اول 16.7 درصد بیشتر از گروه دوم بود ب - هزینه تولید در هکتار گروه اول14.3 درصد کمتر از گروه دوم محاسبه شد . ج - کشت ارقام اصلاح شده جدید در حد قابل ملاحظه ای درآمد زارعین را افزایش داده بود د - اثر متغیر نوع رقم در افزایش عملکرد 20 درصد بود که بیشترین مقدار می باشد. ه - گندم کاران از نهاده های زمین، آب، نیروی کار، کود فسفات و سم به صورت بهینه و منطقی، اما از نهاده های بذر و کود اوره بیش از حد منطقی استقاده کرده بودند.

در این آزمایش پاسخ به کشت بساک چهار رقم گندم هگزاپلویید بهاره (قدس، رسول، کاوه و مغان1) و یک لاین دبلد هاپلویید (Doudled haploid) تولید شده از رقم قدس(DH19) روش محیط کشت مایع القا جنین CHB با دو نوع هیدرات کربن در دو غلظت 90 و 145 گرم در لیتر از قندهای مالتوز و ساکارز بررسی شد. بررسی دریک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجراشد. گیاهان مادری در یک گلخانه با دوره نوری 16ساعت روشنایی با 25درجه سانتی گراد حرارت و 8 ساعت تاریکی با 15 درجه سانتی گراد حرارت کشت شدند. هر تکرار شامل یک گلدان با سه گیاه بود. تعداد جنین های تولید شده، باززایی گیاهان سبز و آلبینوز و باززایی کل حاصل از 100بساک اندازه گیری شدند. در کل حدود 15000 بساک دراین آزمایش کشت شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ، ترکیب محیط کشت القا جنین و اثرات متقابل بین آنها برروی تشکیل جنین، باززایی کل (گیاهان سبز + البینوز)، باززایی گیاه سبز و باززایی گیاه آلبینوز به طور معنی داری موثر است. محیط کشت حاوی مالتوز 90گرم در لیتر بیشترین فراوانی جنین زایی، باززایی گیاه سبز، باززایی گیاه آلبینوز و باززایی کل را دارا بود. رقم مغان 1 نیز به عنوان بهترن رقم برای جنین زایی، باززایی گیاه سبز وآلبینوز و باززایی کل شناخته شد. اثر متقابل رقم مغان 1 و محیط القا جنین CHB حاری مالتوز 90 گرم در لیترنیز با 72.47%، 36.73%، 22.70% و 14.03% به ترتیب برای جنین زایی، باززایی کل، باززایی گیاه سبز و باززایی گیاه آلبینوز، به عنوان بهترین اثر متقابل برگزیده شد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و فاصله ردیف روی عملکرد سه رقم هیبرید ذرت سیلویی در منطقه شهرکرد این آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده (Split piot) در ایستگاه تحقیقاتی چهارتخته شهرکرد به اجرا در آمد. فاصله ردیف در کرتهای اصلی و تاریخ کاشت با رقم به صورت فاکتوریل در پلات های فرعی قرار گرفتند. پس از اجرای طرح برروی نتایج به دست آمده در هر سل تجزیه ساده و برروی نتایج دو ساله تجزیه مرکب انجام گرفت. در تجزیه واریانس اثرسال در سطح 1% معنی دارگردید. میانگین عملکرد در سال 1376 حدود 11 تن درهکتار نسبت به سال 1375 به علت مساعد بودن هوا افزایش یافت. اثر فاصله ردیف در سطح 1% معنی دار گردید و عملکرد در فاصله ردیف 660 سانتی مترنسبت به 75 سانتی متر حدود 7 تن در هکتار افزایش نشان داد. اثر تاریخ کاشت در سطح 1% معنی دار گردید و تاریخ کاشت (اول خرداد ماه) نسبت به تاریخ کاشت های دیگر برتری داشت. بین عملکرد ارقام اختلاف معنی دار در سطح 1% وجود داشت هیبرید SC704 نسبت به هیبریدهای دیگر برتری داشت. برای کشت دوم، یعنی بعد از برداشت جو (تاریخ کاشت نهم تیرماه) هیبرید خیلی زودرس SC108 به علت رسیدن به مرحله فنولوژیکی مناسب قبل از رسیدن سرمای شهریور ماه نسبت به هیبریدهای دیگر مناسب تر بود.

در پسته مخصوصا در سال پر محصول (سال On) به واسطه این که رقابت شدیدی برای جذب متابولیت ها به خصوص کربوهیدرات ها در زمان رشد و نمو سریع جنین و رشد رویشی وجود دارد، میزان برخی از صفات کیفی کاهش می یابد. درهمین راستا محلول پاشی کربوهیدرات ها در زمانهای مختلفی از رشد و نمو جنین انجام شد، تا اثراحتمالی آنها برصفات کمی و کیفی پسته رقم کله قوچی و بهترین زمان محلول پاشی مشخص گردد، لذا یک ترکیب قندی شامل 3 درصد ساکرز، 2 درصد گلوکزو 5 درصد قارچ کش مسی (اکسی کلرورمس) انتخاب و در زمانهای مختلف دوره رشد و نمو میوه پسته رقم کله قوچی محلول پاشی با توجه به نیاز شدید میوه پسته به متابولیت ها در 4 نیمار(تیمار1: شروع رشد سریع آندوسپرم که در این حالت آندوسپرم به حالت هسته های آزاد د رکیسه جنینی دیده می شود، تیمار2: زمان تکمیل آندوسپرم و شروع رشد جنین، تیمار3: زمان تکمیل جنین و هضم کامل آندوسپرم و شروع تشکیل لپه ها و تیمار4: محلول پاشی در هر سه زمان ذکر شده در تیمارهای(1،2و 3) انتخاب و از نظر صفات کمی و کیفی با شاهد مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که بهترین زمان محلول پاشی برای بهبود صفات کمی و کیفی زمان شروع رشد سریع آندوسپرم است و با محلول پاشی ترکیب قندی مزبور در این زمان از رشد و نمو میوه، برخی از صفات کیفی مانند درصد خندانی، پوکی و میوه های بد شکل نسبت به شاهد بهبود یافت، ولی با تیمارهای مذکور در میزان وزن تر و خشک، درصد پروتئین و میزان جذب برخی از عناصرغذایی میوه اختلاف معنی دار مشاهده نشد.

به منظور بررسی اثر های متقابل خیار و گوجه فرنگی در کشت توام و همچنین تعیین مناسب ترین تراکم بوته در کشت خالص این دو محصول، آزمایشی به مدت یک سال (1375) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 15 تیمار در 4 تکرار انجام شد. دراین آزمایش خیار و گوجه فرنگی در سه تراکم زیاد، متوسط و کم (4.2، 2.8و 2.1بوته در مترمربع) به صورت خالص و توام به روش جایگزینی با نسبت های 75،50 و25 درصد کاشته شدند. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان داد تراکم مطلوب خیار و گوجه فرنگی در کشت خالص 2.8بوته در متر مربع می باشد. محاسبه نسبت برابری زمین (Land Equivalent = LER) نشان دادکه دو ترکیب50 درصد خیار + 50 درصد گوجه فرنگی و 25 درصد خیار + 75 درصد گوجه فرنگی درهر سه تراکم دارای LER بزرگ تر ازیک هستند، بنابراین سودمندی کشت توام این دو محصول مورد تایید قرار گرفت. ترکیب 50 درصد خیار + 50 درصد گوجه فرنگی درتراکم متوسط با میانگین عملکرد 46.71 در هکتار و سودمندی 34 درصد به عنوان تیمار برتر آزمایش شناخته شد. اختلاف صفات کیفی (درصد ماده خشک میوه خیار و گوجه فرنگی و همچنین مقدار ویتامین ث میوه گوجه فرنگی) دربین کلیه تیمارهای آزمایشی معنی دار نبود.

اثر چهار تاریخ کاشت تابستانه برروی عملکرد دانه و صفات مختلف چهار هیبرید ذرتSC647 , SC704 , TWC648 و SC604 طی سه سال (76 - 1374) به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی درچهار تکرار در منطقه گرگان مورد بررسی قرار گرفت. تاریخ های کاشت در کرت های اصلی و هیبرید ها در کرتهای فرعی درچهار خط 10متری کشت گردیدند. برداشت و ثبت داده ها برروی دو خط وسط هرکرت انجام گرفت. بر اساس نتایج حاصل، هیبرید SC704 با میانگین 7.883 تن در هکتار بیشترین تولید را داشت. هیبریدهای مورد بررسی اثرمتقابل معنی داری با تاریخ کاشت برای صفت عملکرد دانه نشان ندادند و بنابراین با تاخیر درکشت، کلیه هیبریدها کاهش عملکرد دانه را نشان دادند به طوری که میانگین کل هیبریدها از 8.626 تن درهکتار در کشت اول تیر به 5.492 تن در هکتار در کشت 14 مرداد کاهش یافت. بررسی اجزا عملکرد دانه نیز نشان داد که وزن دانه در بلال، اندازه دانه و تعداد دانه در ردیف در تاریخ کاشت 14 مرداد در حداقل می باشند. حداکثر صفات وزن دانه در بلال، اندازه دانه، تعداد دانه در ردیف بلال و تعداد دانه در بلال به هیبرید پرمحصول SC704 تعلق داشت درحالی که این هیبرید حداقل تعداد ردیف دانه در بلال (14.8ردیف) را دارا بود. در بررسی همبستگی بین عملکرد و اجزا عملکرد دانه نیز تعداد ردیف دانه در بلال همبستگی معنی داری نشان نداد.بیشترین همبستگی عملکرد دانه با وزن دانه در بلال (r=0.58) و کمترین آن با تعداد دانه در بلال (r=0.30) در تجزیه علیت بیشترین اثر مستقیم روی عملکرد دانه مربوط به صفات اندازه دانه (0.42) و تعداد دانه در ردیف (0.27) و کمترین آن به تعداد دانه در بلال (0.03) تعلق داشت.

با توجه به برنامه ریزی برای توسعه کشت زیتون (Olea europaea L) درایران به ویژه در مناطق خشک و کویری کشور، بررسی درمورد تاثیر میزان آب آبیاری بر گیاهان جوان زیتون که به صورت قلمه های ریشه دار شده برای احداث باغات جدید مورد استفاده قرار می گیرند ضروری به نظرمیرسد. در این بررسی اثر آب آبیاری برگیاهان جوان زیتون رقم روغنی محلی رودبار مورد مطالعه قرار گرفت. تیمارهای آزمایش عبارت از 80،60،40،20 و100 درصد تبخیر و تعرق (ETc) بودند. براساس نتایج به دست آمده، بطور کلی وزن تر و خشک ریشه، برگ و شاخه، سطح برگ، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه ها، طول شاخه ها و مواد معدنی داخل برگ ارتباط و همبستگی خوبی را با میزان آب آبیاری نشان دادند. اختلاف بین تیمارها در صفات مختلف اندازه گیری شده معنی داربود. گیاهانی که 20 و 40% آب دریافت داشته بودند رشد رویشی چندانی نداشتند. رشد رویشی گیاه با تیمار??، 80 و 100% تبخیر و تعرق افزایش نشان داد، اگر چه این افزایش رشد در تیمار 80 و 100% تبخیر و تعرق بیشتربود. می توان چنین نتیجه گیری کرد که گیاهان با تیمارهای 80 و 100% تبخیر و تعرق دارای وضعیت مطلوب تری نسبت به تیمارهای دیگر داشتند. از آنجایی که اختلاف معنی داری دراکثر خصوصیات اندازه گیری شده بین تیمارهای 80 و 100% تبخیر و تعرق مشاهده نگردید، بنابراین رژیم آبیاری بر اساس 100% تبخیر و تعرق ممکن است قابل جایگزینی با رژیم آبیاری 80% تبخیر و تعرق دراین رقم باشد که در این صورت میزان 20% صرفه جویی در آب آبیاری قابل توجه بود.

این تحقیق به منظور بررسیی سیتولوژیکی و تعیین سطح پلوییدی ژنوتیپ های Hordeum bulbosum L ایرانی و تولید هیبرید بین گونه ای در تلاقی با جو زراعی جهت استفاده در برنامه های اصلاحی انجام گردید. مواد گیاهی مورد بررسی شامل ژنوتیپ های bulbosum H. جمع آوری شده از مناطق کلاردشت، آبیک، خراسان، فیروزکوه و شماره های TN - 2 -173 ,، 1180 و76063 (جمع آوری و نگهداری شده بوسط بانک ژن) بودند. برای تولید هیبرید بین گونه ای از دو ژنوتیپ جو بهاره نسل F به شماره های (TrompiloxC.C89) 23216 و 23176((C.C89 x Eneldos به عنوان پایه مادری و سه ژنوتیپ بابوسوم ایرانیTN2 - 173 ,76063.1180 به عنوان پایه پدری استفاده شد و در ارتباط با هر تلاقی فاکتورهای درصد تشکیل بذر، درصد تشکیل جنین، درصد جوانه زنی و درصد تولید گیاهچه مورد مطالعه قرار گرفت و از آزمون مربع کای (X) جهت مقایسه های ماری آستفاده گردید. بررسی سیتولوژیکی نشان داد که تمامی ژنوتیپ های bulbosum.H.ایرانی مورد بررسی تتراپلویید بوده و دارای 2n = 4x = 28 کروموزوم بودند و نتایج حاصل از تلاقی آنها با ژنوتیپ های جو زراعی همان طور که انتظار می رفت هیبرید بین گونه ای تریپلویید بوده و دارای 3x = 21 کروموزوم بودند. بین ژنوتیپ های bulbosum H. تتراپلویید 76063 ,1180وTN-2-173 (به عنوان پدری) که با جو زراعی تلاقی داده شدند از نظر درصد تشکیل بذر، درصد تشکیل جنین، درصد جوانه زنی جنین و درصد تولید گیاهچه تفاوت معنی داری مشاهده نگردید. با توجه به امکان وجود ژن های ارزشمند نظیر مقاومت به آفات و بیماری ها و تحمل به تنش های محیطی در بلبوسوم های تتراپلویید به نظر میرسد بتوان از هیبریدهای به دست آمده جهت انتقال ژن به جو زراعی استفاده نمود.

استقلال رقمی است نیمه بهاره - نیمه پاییزه (Facultative) که در سال 1369 با نام گلوبال (Global) از موسسه تحقیقات سوالف (Svalof) سوید دریافت گردید و جزو رقم های اصلاح شده دو صفر است که روغن آن کمتر از دو درصد اسید اروسیک داشته و میزان گلوکوزینولات کنجاله آن زیر 30 میکرومول در هر گرم ماده خشک می باشد. بررسی مقدماتی این رقم همراه با سایر ارقام کلزا در سال زراعی 70-1369 در سه مرکز کرج، ارومیه و ساری آغاز شد (احمدی، 1371).

بذر این رقم آزاد گرده افشان کلزا در سال 1369 با نام کبری از دانشگاه گوتینگن (G?ttingen) آلمان دریافت گردید و پتانسیل عملکرد و سازگاری آن در شرایط آب و هوایی کرج و گرگان همراه با تعدادی رقم های دیگر تا سال 1374 در آزمایش های مقدماتی و مدت دار مقایسه ارقام بررسی شد (احمدی، 1371 و 1374). تاریخ کشت آزمایش ها در کرج هفته آخر شهریور و در گرگان هفته سوم مهرماه بود. رقم طلایه در آزمایش های مقایسه عملکرد سال های 71-1369 و 73-1371 در کرج با تولید میانگین 2916 کیلوگرم دانه و 1202 کیلوگرم روغن در هکتار بعد از رقم زرگل که برای کشت در مناطق سرد و معتدل توصیه گردیده بود، قرار گرفته و نسبت به سایر رقم های دو صفر برتری داشت، لذا می توان از این رقم به عنوان جایگزین رقم زرگل برای کشت در این مناطق استفاده کرد.